169x70_dicapro  peri.1  www.iatreion.gr
 
 
ΕΝΔΟΚΡΙΝΙΚΟΙ ΔΙΑΤΑΡΑΧΤΕΣ - ΟΙΣΤΡΟΓΟΝΑ - 05/10/2007

Το παρακάτω Εγγραφο Εργασίας σχετικά με τις ουσίες που προκαλούν ενδοκρινικές διαταραχές από την Επιτροπή Περιβάλλοντος Δημόσιας Υγείας και Πολιτικής των Καταναλωτών του Ευρωπαικού Κοινοβουλίου μας δίνει σαφείς εξηγήσεις.

Συντάκτης: Torben Lund

Από το παρελθόν στο παρόν 

Δεν είναι καινοφανές το γεγονός ότι οι χημικές ουσίες που παρασκευάζονται από τον άνθρωπο έχουν αρνητικές επιδράσεις στην υγεία συμπεριλαμβανομένης των ενδοκρινικών διαταραχών. Το 1938 μια μελέτη αποκάλυψε ότι ορισμένες συνθετικές χημικές ουσίες μιμούνται τη δράση των οιστρογόνων1

Εδώ και 30 χρόνια η Rachel Carson επέστησε την προσοχή σε προβλήματα που προκάλεσαν ορισμένες συνθετικές χημικές ουσίες. Στο βιβλίο Silent Spring περιγράφει πώς ορισμένες χημικές ουσίες μολύνουν το νερό, το έδαφος, τα άγρια ζώα ακόμη και τους ανθρώπους. Ήδη από τότε προειδοποίησε σχετικά με επιπτώσεις όπως λέπτυνση του κελύφους του αυγού, καρκίνος και θάνατος. 

Από την προειδοποίησή της και μετά η έρευνα συνέβαλε στο να εντοπισθούν οι περισσότερες επιβλαβείς χημικές ουσίες και να περιορισθεί η χρήση τους, άρχισε να αποκρυπτογραφεί τον τρόπο με τον οποίο οι ουσίες αυτές μπορούν να παρεμποδίζουν τη δράση των ορμονών και να οδηγούν σε προβλήματα υγείας και διεύρυνε τον ορισμό της έκθεσης σε τοξικές χημικές ουσίες που μέχρι τώρα μετριόταν με τα κρούσματα καρκίνου ώστε να περιλάβει τα προβλήματα υγείας που έχουν σχέση με την αναπαραγωγή και την ανάπτυξη. 

Τι είναι οι ουσίες που προκαλούν

ενδοκρινικές διαταραχές; 

Πολλές ευρέως χρησιμοποιούμενες συνθετικές χημικές ουσίες και φυσικές φυτικές χημικές ενώσεις μπορούν να τροποποιούν το ενδοκρινικό σύστημα και να επενεργούν στη λειτουργίας του. Οι ξένες προς τον οργανισμό αυτές ουσίες συνδυάσθηκαν με προβλήματα υγείας και προβλήματα αναπαραγωγής στα άγρια ζώα και τα πειραματόζωα. Μερικοί πιστεύουν ότι οι περιβαλλοντικές αυτές ενώσεις μπορούν να πλήξουν την υγεία του ανθρώπου, την ανάπτυξη και αναπαραγωγή με παρόμοιους τρόπους μολονότι δεν έχει ακόμη αποδειχθεί ύπαρξη αιτιώδους συνάφειας. 

Οι ουσίες αυτές μπορούν να πλήξουν το ενδοκρινικό σύστημα κατά πολλούς τρόπους. Παραδείγματος χάριν, μερικές ενώσεις που αποκαλούνται περιβαλλοντικά οιστρογόνα, μπορούν να μιμούνται ή να δρουν ως οιστρογόνα, ορμόνη που ελέγχει τα θήλεα χαρακτηριστικά. Πολλές απ' αυτές μπορούν να αναστέλλουν ή να εξουδετερώνουν τη δράση των ορμονών. Καλούνται αντι-οιστρογόνα οι ουσίες που επιδρούν στις γυναικείες ορμόνες ή αντι-ανδρογόνα εκείνες που επιδρούν στις ανδρικές ορμόνες. Άλλες ενώσεις μπορούν τόσο να μιμούνται όσο και να αναστέλλουν τις ορμόνες. Άλλες πάλι, γνωστές ως περιβαλλοντικοί διαταράκτες μπορούν να αλλοιώνουν τον τρόπο με τον οποίο συντίθενται, κατανέμονται και λειτουργούν οι φυσικές ορμόνες και οι πρωτεϊνικοί υποδοχείς τους. Και σαν να μην έφθανε αυτό, πολλές χημικές ουσίες έχουν διαφορετικές επιπτώσεις ανάλογα με τα είδη και τα όργανα που πλήττουν. 

Η επίδραση στη λειτουργία του ενδοκρινικού συστήματος μπορεί να οφείλεται σε πολλές αιτίες και δεν είναι δυνατόν σε κάθε περίπτωση να καταλογίζεται σε ορισμένες χημικές ουσίες. Κάποιες επιδράσεις ενδέχεται να σχετίζονται με τον σύγχρονο τρόπο ζωής. Ο ανθρώπινος οργανισμός μπορεί να πληγεί από ουσίες που προκαλούν ενδοκρινικές διαταραχές κατά πολλούς τρόπους. Τούτο μπορεί να συμβεί μέσω των τροφίμων, του πόσιμου νερού που περιέχει χημικά κατάλοιπα. Οι χημικές ουσίες μπορούν να διατηρούνται αναλλοίωτες για μεγάλο διάστημα στη φύση και να συσσωρεύονται μέσω της τροφικής αλυσίδας στον λιπώδη ιστό του οργανισμού. Για αρκετές από τις ουσίες που προκαλούν ενδοκρινικές διαταραχές ή για τις οποίες υπάρχει υπόνοια για αντίστοιχη δράση είναι γνωστό ότι έχουν τοξικές επιπτώσεις, ότι προκαλούν βλάβη του εγκεφάλου ή καρκίνο. 

Είναι ίσως δύσκολο να προσδιορισθούν το ή τα χημικά προϊόντα που προκαλούν ενδοκρινικές διαταραχές λόγω των χημικών τους ενώσεων. Η ακρόαση που πραγματοποίησε το Κοινοβούλιο στις 18 Απριλίου 2000 έδειξε την ανάγκη για νέες προσεγγίσεις προς την κατεύθυνση του αντίκτυπου των χημικών ουσιών. Τούτο ισχύει ιδιαίτερα για τα προβλήματα χρονικής στιγμής της έκθεσης, διάρκειας, δόσης, επιπτώσεων μίγματος χημικών ουσιών και συνεργιστικών επιπτώσεων. Για ορισμένες ουσίες αποδείχθηκε ότι έχουν αντίκτυπο ακόμη και σε πολύ μικρές δόσεις. 

Πού και πώς χρησιμοποιούνται οι ουσίες για τις οποίες υπάρχει υπόνοια ότι προκαλούν ενδοκρινικές διαταραχές; 

Έχει σημασία να τονίσουμε ότι η απαρίθμηση των ουσιών που προκαλούν ενδοκρινικές διαταραχές η οποία θα ακολουθήσει δεν είναι η τελική αλλά μια απαρίθμηση ενδεικτικών παραδειγμάτων σχετικά με το πού και πότε χρησιμοποιούνται οι ουσίες για τις οποίες υπάρχει υπόνοια ότι προκαλούν ενδοκρινικές διαταραχές. 

Επί του παρόντος, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξετάζει έκθεση για τις φθαλικές ενώσεις στα παιχνίδια, οι φθαλικές ενώσεις χρησιμοποιούνται ως αποσκληρυντές πολυβινυλοχλωριδίων (ΡVC). Οι φθαλικές ενώσεις δημιουργούν προβλήματα υγείας καθώς μεταξύ άλλων υπάρχουν υπόνοιες ότι διαταράσσουν την λειτουργία του ενδοκρινικού συστήματος. Επειδή οι φθαλικές ενώσεις χρησιμοποιούνται ως αποσκληρυντές πλαστικών είναι ευρέως διαδεδομένες. Απαντούν στα ηλεκτρικά καλώδια, τα δάπεδα από βινύλιο, τα αυτοκίνητα, τις κόλλες, τα χρώματα βαφής, τα βερνίκια, τα καλλυντικά και άλλα μαλακά προϊόντα ΡVC. 

Επιπλέον, αρκετά προϊόντα του νοικοκυριού περιέχουν ουσίες που προκαλούν ενδοκρινικές διαταραχές ή ουσίες για τις οποίες υπάρχει υπόνοια ότι προκαλούν ενδοκρινικές διαταραχές. 

Οι αιθοξαλικές αλκυλοφαινόλες χρησιμοποιούνται στα προϊόντα καθαρισμού, τα γεωργικά φάρμακα που χορηγούνται με καταιονισμό, τα πλαστικά, τα υδροχρώματα και τα καλλυντικά. 

Η δισφαινόλη Α χρησιμοποιείται στα εποξειδικά βερνίκια, σε ορισμένους τύπους γεμισμάτων πλαστικών, σε πλαστικά μπουκάλια και θήλαστρα. 

Η τριβουτυλτίνη (ΤBΤ) χρησιμοποιείται ως μυκητοκτόνο και φυκοκτόνο. Τα αντιρυπαντικά χρώματα που χρησιμοποιούνται από τους πλοιοκτήτες για την απώθηση φυκών και άλλων θαλάσσιων οργανισμών από την άτρακτο των πλοίων περιέχουν επίσης ΤΒΤ. 

Οι οργανοχλωριούχες ενώσεις χρησιμοποιούνται κυρίως σε χημικές ενώσεις για εκνέφωση όπως το DDT και άλλα τώρα πλέον απαγορεύονται στην ΕΕ. Πάντως παραμένουν κατάλοιπα αυτών σε μεγάλες ποσότητες στη φύση.

Τα πολυχλωριωμένα διφαινύλια (ΡCB) είναι μια μεγάλη ομάδα συνθετικών ελαίων που παράγονται σε στενή σχέση με την βιομηχανική χρήση και παρουσιάζουν αντοχή στη φωτιά και στην ηλεκτρική εκκένωση. Από το 1930 έως το 1985 περίπου τα ΡCΒ χρησιμοποιούνταν ευρέως στα λιπαντικά έλαια και τις ηλεκτρικές συσκευές. Σήμερα οι ουσίες αυτές απαγορεύονται στις περισσότερες βιομηχανικές χώρες αλλά παραμένουν κατάλοιπα σε μεγάλες ποσότητες. 

Οι διοξίνες και τα φουράνια είναι πολύ γνωστά και δεν χρησιμοποιούνται ΄για εμπορικούς σκοπούς. Και οι δύο κατηγορίες ενώσεων προέρχονται μεταξύ άλλων από την παραγωγή χάλυβα, την καύση των αποβλήτων, την παραγωγή χημικών ουσιών που περιέχουν χλώριο και την λεύκανση χαρτιού με χλώριο. 

Ποιες είναι οι ομοιότητες μεταξύ χημικών ουσιών και ορμονών; 

Το ενδοκρινικό σύστημα συνίσταται σε σειρά αδένων, όπως ο θυρεοειδής, οι γονάδες και οι αδένες που εκκρίνουν αδρεναλίνη, και στις ορμόνες που παράγουν, όπως η θυροξίνη, τα οιστρογόνα, η τεστοστερόνη και η αδρεναλίνη, οι οποίες ρυθμίζουν την ανάπτυξη, την αύξηση, την αναπαραγωγή και την συμπεριφορά των ζώων, συμπεριλαμβανομένου του ανθρώπου. Οι ορμόνες αποτελούν μοριακά ερεθίσματα - μηνύματα που μετακινούνται με την ροή του αίματος και προκαλούν αποκρίσεις σε άλλα σημεία του σώματος. Οι ενδοκρινικοί διαταράκτες πιστεύεται ότι παρεμβάλλονται στη λειτουργία του σύνθετου αυτού συστήματος με τρεις, τουλάχιστον, δυνατούς τρόπους:

  • μιμούμενοι την δράση μιας φυσικά παραγόμενης ορμόνης, όπως τα οιστρογόνα ή η τεστοστερόνη, και ως εκ τούτου προκαλώντας όμοιες χημικές αντιδράσεις στον οργανισμό·
  • αναστέλλοντας τους υποδοχείς στα κύτταρα όπου κατευθύνονται οι ορμόνες (ορμονικοί υποδοχείς), αποτρέποντας, κατ’ αυτόν τον τρόπο, την δράση των φυσικών ορμονών· ή
  • επηρεάζοντας την σύνθεση, μεταφορά, μεταβολισμό και απέκκριση ορμονών, αλλοιώνοντας έτσι τις συγκεντρώσεις των φυσικών ορμονών.

Οι επιπτώσεις των ενδοκρινικών διαταρακτών

Τα έμβρυα και αρχέμβρυα των οποίων η αύξηση σε μεγάλο βαθμό ελέγχεται από το ενδοκρινικό σύστημα είναι κατά τα φαινόμενα ιδιαίτερα ευαίσθητα στην έκθεση σε ουσίες που προκαλούν ενδοκρινικές διαταραχές. Τα θήλεα άτομα μπορούν να περάσουν τις μολυσμένες ουσίες στους απογόνους τους προγεννητικώς στα αυγά τους (πτηνά, ερπετά και άλλα) και στην μήτρα τους (θηλαστικά) και μετά την γέννηση με τον θηλασμό. Έτσι, ακόμη κι αν τα ενήλικα άτομα (ζώα) που έχουν εκτεθεί σε ουσίες που προκαλούν ενδοκρινικές διαταραχές δεν φαίνεται να έχουν προσβληθεί, οι απόγονοί τους ενδέχεται να πάσχουν σ' όλη τους τη ζωή από προβλήματα υγείας και μεταβολές στην ικανότητά τους προς αναπαραγωγή, συμπεριλαμβανομένων της μειωμένης γονιμότητας και των αλλαγών στην σεξουαλική συμπεριφορά, της εξασθένισης του ανοσοποιητικού συστήματος και του καρκίνου.

Μολονότι κανείς δεν γνωρίζει ειδικά πώς και σε ποια έκταση τα φυτο-οιστρογόνα, φυσικές κοινές ορμόνες, πλήττουν το ενδοκρινικό σύστημα, υπάρχουν λόγοι ανησυχίας διότι το ενδοκρινικό σύστημα έχει ζωτική σημασία για την υγεία μας. Οι ορμόνες όπως τα οιστρογόνα ρυθμίζουν την αύξηση, την αναπαραγωγή και τον μεταβολισμό· το ανοσοποιητικό σύστημα που ελέγχει την ανάπτυξη ελέγχει τον κύκλο της αναπαραγωγής και εξασφαλίζει την ισορροπία των συνήθων σωματικών λειτουργιών.

Το πρόβλημα με τις βιομηχανικώς παρασκευαζόμενες χημικές ουσίες είναι ότι υπάρχει υπόνοια ότι συμπεριφέρονται ως φυσικές ορμόνες πράγμα που σημαίνει ότι τα πιο πιθανά προβλήματα υγείας θα συνδέονται με την σεξουαλική ανάπτυξη, την αναπαραγωγή και τον καρκίνο συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου του μαστού και του όρχεως.

Για τις ουσίες που προκαλούν ενδοκρινικές διαταραχές αποδείχθηκε ότι προκαλούν αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία του ανθρώπου σε μερικές περιπτώσεις. Αλλά εάν ληφθούν υπόψη οι εμπειρίες από μελέτες για τα ζώα τότε οι ενδοκρινικοί διαταράκτες μπορεί στο μέλλον να έχουν τον ίδιο ευρύ αντίκτυπο και στους ανθρώπους.

Όσον αφορά τις γυναίκες:

καρκίνος του μαστού, καρκίνος των αναπαραγωγικών οργάνων, ινοκυστική μαστοπάθεια, πολυκυστικό σύνδρομο των ωοθηκών, ενδομητρίωση, ινώματα της μήτρας και φλεγμονώδης νόσος της πυέλου2

Όσον αφορά τους άνδρες:

μειωμένη/πενιχρή ποιότητα του σπέρματος (χαμηλός αριθμός σπερματοζωαρίων, χαμηλός όγκος εκσπερματίσματος, μεγάλη παρουσία ανώμαλων σπερματοκυττάρων, χαμηλή παρουσία ευκίνητων σπερματοκυττάρων), καρκίνος του όρχεως, παραμορφωμένα σεξουαλικά όργανα.2.

Επιπτώσεις στον άνθρωπο

Μετά την έκθεση πρωτοβουλίας του Κοινοβουλίου για τις ουσίες που προκαλούν ενδοκρινικές διαταραχές το 1998,  πραγματοποιήθηκε έρευνα όσον αφορά την ποιότητα του ανδρικού σπέρματος. Ο Καθηγητής Niels Skakkebæk που συμμετείχε επίσης στην ακρόαση του Κοινοβουλίου της 18ης Απριλίου 2000 διηύθυνε την έρευνα. Η έρευνα αποτελεί επιτομή και συζήτηση διαφόρων ερευνών για την ποιότητα του ανδρικού σπέρματος. 

Η έρευνα αυτή καταλήγει ότι η φθίνουσα ποιότητα του σπέρματος δημιουργεί μείζονα απειλή για την υγεία του αναπαραγωγικού συστήματος. Το φαινόμενο εκφράζεται με το γεγονός ότι 4% των παιδιών στη Δανία συλλαμβάνονται με κάποιας μορφής αναπαραγωγικής βοήθειας. Επιπλέον η έρευνα καταλήγει ότι η ποιότητα του ανδρικού σπέρματος μειώθηκε από 133 εκατ./χιλιοστόλιτρο το 1938 σε 66 εκατ./χιλιοστόλιτρο το 19903

Τα στοιχεία αυτά συγκρινόμενα με το γεγονός ότι εάν η ποιότητα του ανδρικού σπέρματος πέσει κάτω από 40 εκατ./χιλιοστόλιτρο, τούτο θα έχει αρνητικό αντίκτυπο στην ικανότητα αναπαραγωγής. Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι οι έρευνες που διατυπώνουν μείωση της ποιότητας του ανδρικού σπέρματος διενεργήθηκαν όλες εντός ή κοντά σε σημαντικές ευρωπαϊκές πόλεις. Άλλο χαρακτηριστικό: όσο πιο νέος είναι ο άνδρας τόσο πιο χαμηλός ο αριθμός των σπερματοζωαρίων. 

Ο Niels Skakkebæk ερεύνησε επίσης την ανάπτυξη και την σχέση μεταξύ καρκίνου του όρχεως και ανδρικής ικανότητας προς αναπαραγωγή. Ο αριθμός κρουσμάτων καρκίνου του όρχεως αυξάνεται από 2% σε 4% για τους άνδρες κάτω των 50 με ιδιαίτερη έξαρση στους άνδρες κάτω των 30 ετών. Ο λόγος για την ανησυχητική εξέλιξη δεν μπορεί για ορισμένους να αποδοθεί στις ουσίες που προκαλούν ενδοκρινικές διαταραχές αλλά ο Niels Skakkebæk αναφέρει τις ακόλουθες ουσίες, οργανοχλωριωμένα ζιζανιοκτόνα, πολυχλωριώμενα διφαινύλια, πολυαιθοξαλικές αλκυλοφαινόλες, φθαλικές ενώσεις και δισφαινόλη Α ως έχουσες άμεση σχέση με την παρεμβολή στο ενδοκρινικό σύστημα. 

Κατά τις τελευταίες δεκαετίες σε πολλές χώρες παρατηρήθηκε αύξηση του καρκίνου του μαστού. Στην Φινλανδία ο αριθμός των κρουσμάτων καρκίνου του μαστού αυξήθηκε από 25 ανά 100 000 κατοίκους το 1953 σε 40 ανά 100 000 κατοίκους το 1940. Στην Δανία από 40 ανά 100 000 κατοίκους το 1945 σε περίπου 60 ανά 100 000 κατοίκους το 1980. Μολονότι ορισμένες περιπτώσεις μπορούν να αποδοθούν στον τρόπο ζωής (κάπνισμα, άγχος και ανθυγιεινή διατροφή), τα αίτια στο σύνολό τους που συμβάλλουν στην εξέλιξη αυτή κάθε άλλα παρά σαφή είναι. Άλλες μελέτες έδειξαν ασυνήθη υψηλά επίπεδα συνθετικών χημικών ουσιών μεταξύ γυναικών που ανέπτυξαν καρκίνο του μαστού. (βλ.: A Challenge for EU Environment Legislation σελ.11). 

Αρκετές έρευνες έδειξαν σχέση μεταξύ επιπέδου DDT και καρκίνου του μαστού. Εκτεταμένη έρευνα εξέφρασε τη σχέση αυτή για τις Αφροαμερικάνες και τις γυναίκες του Καυκάσου αλλά όχι για τις γυναίκες της Ασίας. Έρευνα που βασίσθηκε σε ένδεκα χιλιάδες δείγματα καρκίνου του μαστού στις ΗΠΑ έδειξε αύξηση των τύπων καρκίνου του μαστού ευαίσθητων σε οιστρογόνα καθώς και της πυκνότητας των υποδοχέων οιστρογόνων των καρκίνων αυτών. 

Μια άλλη εκτεταμένη έρευνα για τις επιπτώσεις των ΡCB στον άνθρωπο αφορά παιδιά γυναικών της Ταϊβάν που έφαγαν μαγειρικό λάδι το οποίο περιείχε μεγάλες ποσότητες ΡCB και φουράνια το 1979. Η έρευνα εξέτασε τόσο τα έμβρυα όσο και τα παιδιά. Τα παιδιά αυτά ζύγιζαν λιγότερο, υπέφερα από ανώμαλη ανάπτυξη του πέους, εξασθενημένες λειτουργίες κίνησης και δυσκολίες συγκέντρωσης. (M. YU και άλλοι "Disordered Behavior in the Early Born Taiwan Yucheng Children"). 

Έρευνα που εξέτασε γυναίκες που έφαγαν ψάρια από τη λίμνη Μίτσιγκαν τα οποία περιείχαν ΡCB και άλλες χημικές ουσίες έδειξε σχέση ανάμεσα στην ποσότητα των ψαριών που καταναλώθηκαν και το χαμηλότερο βάρος κατά την γέννηση και μέγεθος κεφαλής των παιδιών τους. Τα παιδιά αυτά υπέφεραν από πενιχρά αντανακλαστικά και περιορισμένες λειτουργίες κίνησης. Επιπλέον, υπέφεραν από μαθησιακές δυσκολίες και συγκέντρωσαν λιγότερους βαθμούς στα τεστ γλώσσας και μνήμης. Δεν αποδείχθηκε ότι υπεύθυνα για τις επιπτώσεις αυτές ήταν μόνον τα ΡCB δεδομένου ότι οι μητέρες εκτέθηκαν σε σειρά χημικών ενώσεων. (Y. Guo και άλλοι "Growth Abnormalities in the Population Exposed to PCBs and Dibenzofurans"). 

Επιπτώσεις στην άγρια πανίδα  

Ποικιλία διαφόρων συνθετικών χημικών ουσιών απαντούν σ' όλο τον κόσμο επειδή χρησιμοποιούνται ευρέως, δεν αποικοδομούνται εύκολα και μεταφέρονται σε άλλα σημεία με τον αέρα, το νερό και την βιοσυσσώρευση μέσω της τροφικής αλυσίδας. Οι διάφορες χημικές ουσίες ή ενίοτε τα πιο επιβλαβή προϊόντα αποικοδόμησης αυτών απαντούν στο έδαφος, το νερό, τα φυτά και τα ζώα παντού από τον Νότιο ως τον Βόρειο Πόλο. Όλα τα ζώα, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων, συσσωρεύουν μερικές από τις χημικές αυτές ενώσεις στον λιπώδη ιστό τους και συχνά τις περνούν στους απογόνους τους και τα αρπακτικά είδη που τρέφονται μ' αυτά. Σε μερικές περιπτώσεις κατά τις οποίες τα άγρια ζώα και οι άνθρωποι εκτέθηκαν τυχαία σε χημικές ενώσεις προκαλούνται προβλήματα ανάπτυξης και αναπαραγωγής – παραδείγματος χάριν: 

  • Αλιγάτορες που ζουν στη λίμνη Apopka της Φλόριντας εκτέθηκαν στους οιστρογονοειδείς ρύπους dicofol, DDT και τους μεταβολίτες του, DDD, DDE και χλωρο-DDT, όταν σε παρακείμενο εργοστάσιο σημειώθηκε εκτεταμένη διαρροή το 1980. Δέκα χρόνια αργότερα, ερευνητές που προσπάθησαν να βρουν γιατί ο πληθυσμός των αλιγατόρων μειωνόταν στη λίμνη, βρήκαν υψηλότερη από την συνήθη θνησιμότητα μεταξύ αυγών και νεογέννητων αλιγατόρων. Βρήκαν επίσης ότι θήλεα άτομα στην εφηβεία παρουσίαζαν σοβαρές ανωμαλίες στις ωοθήκες και επίπεδα οιστρογόνων στο αίμα διπλάσια του συνήθους. Οι νεαροί άρρενες αλιγάτορες παρουσίαζαν εκθήλυνση, δηλαδή, είχαν μικρότερα πέη από το σύνηθες, ανώμαλους όρχεις και υψηλότερα επίπεδα οιστρογόνων στο αίμα και χαμηλότερα επίπεδα τεστοστερόνης απ' ό,τι τα κανονικά άρρενα άτομα της ίδιας ηλικίας. Οι ερευνητές συνήγαγαν ότι οι χημικές ουσίες από την διαρροή όχι μόνον σκότωσαν μονομιάς τα αναπτυσσόμενα αυγά αλλά και αλλοίωσαν το ενδοκρινικό σύστημα του εμβρύου (επίπεδο ορμονών και σεξουαλική ανάπτυξη), που περιόρισε σοβαρά την ικανότητα των αλιγατόρων προς αναπαραγωγή.4
  • Επιστήμονες από το “Norsk Polarinstitut” σε συνεργασία με επιστήμονες από τον Καναδά, μόλις ολοκλήρωσαν εκτεταμένη έρευνα για τις πολικές αρκούδες. Οι επιστήμονες τεκμηρίωσαν ότι υψηλή έκθεση σε ΡCB έχει αρνητικό αντίκτυπο στις ορμόνες του φύλου, τις ορμόνες του μεταβολισμού και τις ορμόνες του άγχους και ότι η σχετικά υψηλή συχνότητα εμφάνισης ψευδοερμαφρόδιτων πολικών αρκούδων στην περιοχή Svalbard μπορεί να οφείλεται σε υψηλά επίπεδα ΡCB που πλήττουν τις ορμόνες φύλου5. Τα ΡCB απαγορεύονται στην Δυτική Ευρώπη αλλά εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται στην παραγωγή ενέργεια της Ρωσίας. Επιπλέον μεγάλες ποσότητες ΡCB παραμένουν στις ευρωπαϊκές χωματερές. Τα ΡCB μεταφέρονται  τόσο με τον άνεμο, τα θαλάσσια ρεύματα όσο και με τον πάγο.

 

Έρευνα που διενήργησε το Εθνικό Περιβαλλοντικό Ινστιτούτο Έρευνας της Δανίας έδειξε ότι πολλές θαλάσσια σαλιγκάρια στα ύδατα της Δανίας πάσχουν από imposex. Το imposex περιλαμβάνει σεξουαλικές μεταβολές: τα θηλυκά  σαλιγκάρια αναπτύσσουν άρρενα χαρακτηριστικά όπως πέος και σπερματικό πόρο οπότε τα σαλιγκάρια καθίστανται ψευδοερμαφρόδιτα. Σε προχωρημένο στάδιο το imposex σημαίνει ότι τα σαλιγκάρια καθίστανται στείρα ή πεθαίνουν. Στην Δανία όλα τα σαλιγκάρια του είδους με το κόκκινο σπειροειδές κέλυφος πάσχουν από imposex και τουλάχιστον άλλα οκτώ είδη έχουν προσβληθεί. Το imposex συνδέεται στενά με την χρήση ΤΒΤ (τριβουτυλτίνη). Η ΤΒΤ χρησιμοποιείται ως μυκητοκτόνο και φυκοκτόνο. Οι πλοιοκτήτες χρησιμοποιούν ΤΒΤ που περιέχει αντιρυπαντικό χρώμα για να απομακρύνουν τα φύκη την άτρακτο των πλοίων. Η επίδραση της ΤΒΤ στο ενδοκρινικό σύστημα έχει τεκμηριωθεί καλά τόσο από πειράματα σε εργαστήρια όσο και με έρευνες σε παραθαλάσσιες τοποθεσίες.  Η ουσία είναι εξαιρετικά επικίνδυνη: λιγότερο από 0,5 νανογραμμάρια/λίτρο μπορεί να προκαλέσει imposex (1 νανογραμμάριο=ένα δισεκατομμυριοστό του γραμμαρίου). Υπολογίζεται ότι στα ύδατα της δανίας απορρίπτονται μεταξύ 0,6 και 4,9 τόνοι ΤΒΤ. Τούτο καταλήγει σε συγκέντρωση ΤΒΤ μεταξύ 0,3 και 2,4 νανογραμμάρια/λίτρο με την υπόθεση ότι η ουσία διανέμεται ίσα και ότι δεν αποσυντίθεται. Οι συγκεντρώσεις αυτές μπορούν να εξηγήσουν την εμφάνιση imposex6
 

 ΑΓΩΓΗ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΛΟΓΟΥ
 www.fsa.gr
 ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ
 topten
 dok.1