www.iatreion.gr  peri.1  169x70_dicapro
 
 
ΓΛΥΚΑΙΜΙΚΟΣ ΔΕΙΚΤΗΣ - 06/10/2007

Διαιτολογία - Διατροφή

Οι δίαιτες χαμηλού γλυκαιμικού φορτίου φαίνεται επίσης ότι βοηθούν στην καλύτερη αντιμετώπιση του διαβήτη, μειώνοντας τα επίπεδα της γλυκόζης του αίματος και προλαμβάνοντας έτσι την υπογλυκαιμία

ΓΛΥΚΑΙΜΙΚΟΣ ΔΕΙΚΤΗΣ
Στο παρελθόν οι υδατάνθρακες χωρίζονταν σε δύο κατηγορίες , στους απλούς υδατάνθρακες και στους σύνθετους  από τον αριθμό των απλών σακχάρων που περιέχονταν στο μόριό τους.

Απλοί υδατάνθρακες: Οι υδατάνθρακες που αποτελούνται από ένα ή δύο απλά σάκχαρα όπως η φρουτκόζη ή η σουκρόζη (ή σακχαρόζη ή επιτραπέζια ζάχαρη) ονομάζονται απλά σάκχαρα

Σύνθετοι υδατάνθρακες ονομάζονται τα αμυλώδη τρόφιμα ονομάζονταν σύνθετοι υδατάνθρακες επειδή το άμυλο αποτελείται από μακριές αλυσίδες του απλού σακχάρου της γλυκόζης.

ΜΕΤΡΗΣΗ ΤΟΥ ΓΛΥΚΑΙΜΙΚΟΥ ΔΕΙΚΤΗ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ
Κάθε τρόφιμο έχει διαφορετική δράση στα επίπεδα του σακχάρου του αίματος. Η δράση αυτή των τροφίμων μετριέται με τον γλυκαιμικό δείκτη ενός τροφίμου. Αυτός έχει προσδιοριστεί μετά από πειραματικές εφαρμογές στα τρόφιμα με χορήγηση τροφής και μέτρηση των επιπέδων της γλυκόζης πριν και μετά την κατανάλωση του τροφίμου αλλά και στην συνέχεια προκειμένου να υπολογιστεί η επίδραση του τροφίμου και κατά τις επόμενες ώρες από την λήψη της τροφής. Ετσι τροφές που καταναλώνονται συχνά δοκιμάστηκαν και μετρήθηκε ο γλυκαιμικός δείκτης τους. Ο γλυκαιμικός δείκτης είναι ένας αριθμός που δείχνει την δράση του τροφίμου στα επίπεδα γλυκόζης ενός οργανισμού.

Συμπεραίνεται έτσι ότι η κατανάλωση τροφίμων υψηλού γλυκαιμικού δείκτη έχει σαν αποτέλεσμα υψηλότερη και γρηγορότερη αύξηση των επιπέδων του σακχάρου του αίματος σε σχέση με την κατανάλωση τροφίμων χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη.

 Απότομες αυξήσεις του σακχάρου του αίματος αποτελούν ισχυρά σήματα στα β κύτταρα του παγκρέατος για αύξηση της έκκρισης ινσουλίνης.

 Στο διάστημα που θα ακολουθήσει τα υψηλά επίπεδα της εκκρινόμενης ινσουλίνης που δημιουργήθηκαν από την κατανάλωση τροφίμων υψηλού γλυκαιμικού δείκτη, μπορούν να δημιουργήσουν μια απότομη μείωση στα επίπεδα του σακχάρου του αίματος (υπογλυκαιμία).

Αντίθετα, η κατανάλωση τροφίμων χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη έχει σαν αποτέλεσμα χαμηλότερη, με βραδύτερους ρυθμούς άυξηση των επιπέδων σακχάρου του αίματος και ως εκ τούτου μικρότερες απαιτήσεις σε ινσουλίνη από τα β-κύτταρα του παγκρέατος.

ΓΛΥΙΚΑΙΜΙΚΟ ΦΟΡΤΙΟ
Το 1988 ο Jenkins άρχισε την έρευνα πάνω στο γλυκαιμικό φορτίο και τον έλεγχο της γλυκόζης του αίματος, ενώ το 2002 ο Willet και οι συνεργάτες του συνέχισαν την έρευνα και συμπέραναν ότι η αντικατάσταση της δίαιτας υψηλού γλυκαιμικού φορτίου με δίαιτα χαμηλού γλυκαιμικού φορτίου είχε ως αποτέλεσμα την μείωση του κινδύνου εμφάνισης διαβήτη τύπου 2.


ΠΟΙΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΟΥΣ  ΔΕΙΚΤΕΣ
Από την στιγμή που οι τιμές των  δεικτών σχετίζονται με τους υδατάνθρακες, οι διαφοροποιήσεις των τιμών εξαρτώνται από την ποσότητα των γραμμαρίων των υδατανθράκων που περιέχονται σε κάθε μερίδα τροφίμου και από το πόσο γρήγορα οι υδατάνθρακες αυτοί διασπώνται σε γλυκόζη. Διάφοροι παράγοντες έχουν σημασία:

α) Βαθμός μαγειρέματος: Το άμυλο στις τροφές διογκώνεται με το μαγείρεμα αλλά από τρόφιμο σε τρόφιμο ο βαθμός διόγκωσης ποικίλει. Έτσι, το άμυλο της ψητής πατάτας διογκώνεται σε μεγάλο βαθμό, ενώ το άμυλο του σκούρου ρυζιού παραμένει σχεδόν αμετάβλητο μια και παρουσιάζει σταθερότερη δομή.

β) Βαθμός επεξεργασίας: Όταν οι κόκοι ενός αμυλούχου τροφίμου π.χ πολτοποιούνται ή αλέθονται, το προστατευτικό σκληρό και δύσπεπτο εξωτερικό τους περίβλημα αφαιρείται με αποτέλεσμα το άμυλο που περιέχεται να μετατρέπεται πιο εύκολα και γρήγορα σε γλυκόζη.

γ) Ποσότητα περιεχόμενων φυτικών ινών: Μερικά τρόφιμα όπως τα φασόλια και τα όσπρια περιέχουν μεγαλύτερες ποσότητες φυτικών ινών από κάποια άλλα. Γενικότερα τα μη επεξεργασμένα τρόφιμα (σκούρο ρύζι) περιέχουν περισσότερες φυτικές ίνες από τα επεξεργασμένα (λευκό ρύζι).


δ) Ποσότητα περιεχόμενου λίπους: Όσο πιο πολύ λίπος περιέχει ένα τρόφιμο τόσο περισσότερη ώρα απαιτείται για την πέψη του.
Παρά την χρησιμότητά του, πρέπει να αναφερθεί πως, σαν δείκτης, το γλυκαιμικό φορτίο δεν παρέχει καμιά πληροφορία για τις υπάρχουσες βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία ενός τροφίμου, ενώ οι τιμές του για τα διάφορα τρόφιμα υπάρχουν σε περιορισμένη βάση.

ΓΛΥΚΑΙΜΙΚΟ ΦΟΡΤΙΟ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ
ΔΙΑΒΗΤΗΣ
Μετά από ένα γεύμα υψηλού γλυκαιμικού φορτίου, τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα και οι απαιτήσεις σε ινσουλίνη αυξάνουν γρηγορότερα σε σχέση με την κατανάλωση ενός γεύματος χαμηλού γλυκαιμικού φορτίου. Τα υψηλά επίπεδα σακχάρου και η υπερβολική έκκριση ινσουλίνης θεωρούνται ότι συμβάλλουν στην απώλεια της ινσουλινο-εκκριτικής ικανότητας των β-κυττάρων του παγκρέατος, γεγονός το οποίο οδηγεί σε μη αναστρέψιμο διαβήτη. Οι δίαιτες υψηλού γλυκαιμικού φορτίου έχουν συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης διαβήτη σε διάφορες μεγάλες προοπτικές μελέτες. Στην μελέτη των νοσοκόμων, οι γυναίκες των οποίων οι δίαιτες παρείχαν υψηλά γλυκαιμικά φορτία είχαν 37% μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν διαβήτη τύπου 2 στα επόμενα 6 χρόνια σε σχέση με τις γυναίκες των οποίων οι δίαιτες παρείχαν χαμηλότερα γλυκαιμικά φορτία. Επιπρόσθετα, οι γυναίκες που ακολουθούσαν δίαιτες υψηλού γλυκαιμικού φορτίου και φτωχές σε φυτικές ίνες δημητριακών, είχαν μεγαλύτερη από διπλάσια πιθανότητα ανάπτυξης διαβήτη τύπου 2 σε σχέση με αυτές που κατανάλωναν δίαιτες χαμηλού γλυκαιμικου φορτίου και πλούσιες σε φυτικές ίνες δημητριακών. Τα αποτελέσματα μιας άλλης μεγάλης προοπτικής μελέτης που παρακολούθησε επί 6 χρόνια επαγγελματίες άντρες του τομέα της υγείας ήταν παρόμοια.

Τα τρόφιμα που συσχετίστηκαν περισσότερο με κίνδυνο ανάπτυξης διαβήτη τύπου 2 σε αυτές τις μελέτες ήταν οι πατάτες (μαγειρεμένες ή τηγανιτές), το άσπρο ρύζι, το άσπρο ψωμί και τα
ανθρακούχα ποτά. Οι δίαιτες χαμηλού γλυκαιμικού φορτίου φαίνεται επίσης ότι βοηθούν στην καλύτερη αντιμετώπιση του διαβήτη, μειώνοντας τα επίπεδα της γλυκόζης του αίματος και προλαμβάνοντας έτσι την υπογλυκαιμία
.

Μια ανάλυση 14 τυχαιοποιημένων ελεγχόμενων δοκιμών βρήκε ότι οι δίαιτες χαμηλού γλυκαιμικού φορτίου βελτίωσαν βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα τον έλεγχο των επιπέδων σακχάρου στο αίμα, όπως φάνηκε από τις κλινικά σημαντικές μειώσεις των επιπέδων φρουκτοζαμίνης και αιμοσφαιρίνης Α1C. Ακόμα και σε άτομα που είχαν διαβήτη τύπου 1 και στα οποία τα επεισόδια σοβαρών υπογλυκαιμιών αποτελούν σημαντικό πρόβλημα, η τυχαιοποιημένη
χορήγηση δίαιτας χαμηλού γλυκαιμικού φορτίο και υψηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες είχε σαν αποτέλεσμα λιγότερα επεισόδια υπογλυκαιμίας σε σχέση με τους διαβητικούς στους οποίους χορηγήθηκε δίαιτα υψηλού γλυκαιμικού φορτίου και χαμηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες.

ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ
Η δυσανεξία στην γλυκόζη και η ινσουλινοαντοχή αποτελούν γνωστούς
παράγοντες κινδύνου για καρδιαγγειακές παθήσεις καθώς και για διαβήτη
τύπου 2
. Επιπρόσθετα στην πρόκληση υψηλότερων επιπέδων σακχάρου αίματος και ινσουλίνης, οι δίαιτες υψηλού γλυκαιμικού φορτίου συσχετίστηκαν με 2 παράγοντες κινδύνου για καρδιαγγειακές παθήσεις, δηλαδή αυξημένα επίπεδα τριγλυκεριδίων ορού και μειωμένα επίπεδα της “καλής χοληστερόλης” (HDL). Συσχετίστηκαν επίσης με αυξημένα επίπεδα της C αντιδρώσας πρωτεΐνης (CRP) η οποία αποτελεί ευαίσθητο “οιωνό” κινδύνου καρδιαγγειακής νόσου.

ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ
Στις 2 πρώτες ώρες που ακολουθούν την κατανάλωση γεύματος υψηλού
γλυκαιμικού φορτίου, τα επίπεδα γλυκόζης και ινσουλίνης αυξάνουν
περισσότερο απ' ότι στην περίπτωση κατανάλωσης γέυματος χαμηλού
γλυκαιμικού φορτίου.Σε απόκριση όμως προς τα υψηλά επίπεδα ινσουλίνης, τα επίπεδα γλυκόζης με την σειρά τους μειώνονται περισσότερο στις επόμενες ώρες, στην περίπτωση του γεύματος υψηλού γλυκαιμικού φορτίου. Η μεγαλύτερη μείωση των επιπέδων γλυκόζης προκαλεί επιστροφή εντονότερου αισθήματος πείνας. Ίσως το γεγονός αυτό να εξηγεί το ότι οι περισσότερες μελέτες βρίσκουν ότι η κατανάλωση τροφίμων χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη καθυστερεί την
επιστροφή της πείνας, μειώνει την επακόλουθη επαναπρόσληψη τροφής και αυξάνει το αίσθημα κορεσμού και πληρότητας σε σχέση με την κατανάλωση τροφίμων υψηλού γλυκαιμικού δείκτη. Τα αποτελέσματα μικρών και σύντομων δοκιμών (διάρκειας 1-4 μηνών) έχουν δείξει ότι οι δίαιτες χαμηλού γλυκαιμικού φορτίου έχουν σαν αποτέλεσμα , μεγαλύτερη απώλεια βάρους ή λίπους σε σχέση με , τις δίαιτες υψηλού , γλυκαιμικού φορτίου. Έχει φανεί επίσης ότι οι δίαιτες χαμηλού γλυκαιμικού φορτίου μπορεί να αποδειχτούν χρήσιμες στην μακροπρόθεσμη απώλεια βάρους.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Απ' όλα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω φαίνεται ότι πλέον πρέπει να αποτελεί επιδίωξη του καθενός η μείωση του γλυκαιμικού φορτίου της καθημερινής του διατροφής. Μένει λοιπόν να διευκρινιστεί ο τρόπος με τον οποίο μπορεί να επιτευχθεί αυτό. Κάποιες γενικές κατευθύνσεις θα μπορούσαν να είναι οι παρακάτω:

1) Αύξηση κατανάλωσης φρούτων, λαχανικών, οσπρίων (μπιζέλια και
φασόλια), καρυδιών και δημητριακών ολικής αλέσεως και γενικότερα
τροφίμων που είναι πλούσια σε φυτικές ίνες.
2) Μείωση της κατανάλωσης αμυλούχων τροφίμων με υψηλό γλυκαιμικό φορτίο όπως οι γλυκοπατάτες, τα μακαρόνια, το άσπρο ρύζι.
3) Μείωση της κατανάλωσης ζαχαρούχων τροφίμων όπως τα μπισκότα, τα κέικ,οι καραμέλες και τα αναψυκτικά.
4) Κατανάλωση του φαγητού στο σπίτι μαζί με την οικογένεια και όχι κατανάλωση γρήγορου φαγητού έξω από το σπίτι. Υπάρχουν μελέτες που
έδειξαν ότι η τάση του να γευματίζει κάποιος μαζί με όλη την οικογένεια εκτός των άλλων ευεργετικών για την υγεία επιδράσεων, έχει και την
μείωση του γλυκαιμικού φορτίου των γευμάτων, από την στιγμή αυτά τείνουν να είναι υγιεινότερα, φτιαγμένα με φροντίδα από τη νοικοκυρά του σπιτιού και όχι προορισμένα για απρόσωπη μαζική κατανάλωση.

Το άρθρο έχει δημοσιευθεί και στο ένθετο E- ιατρικά της εφημερίδας"Ελευθεροτυπία", στις 19 Απριλίου 2005, Τεύχος 162, σελίδες 23-27.

στο ίντερνετ δημοσιεύεται στην ηλεκτρονική διεύθυνση diaitologia.blogspot.com

Βασίλειος Α. Παπαμίκος
M.Med.Sci Κλινικός Διαιτολόγος - Διατροφολόγος, Πανεπιστημίου Γλασκώβης
MSc Health Care Manager, Καποδιστριακού Πανεπιστημίου ΑΘηνών
BSc Διαιτολόγος - Διατροφολόγος, Χαροκοπείου Πανεπιστημίου
Μέλος Υποτρόφων Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Ωνάσης
Μέλος Υποτρόφων Χαροκόπειου Πανεπιστήμιου
Μέλος Πανελληνίου Συλλόγου Διαιτολόγων
Μέλος Ελληνικής Εταιρείας Παχυσαρκίας
Μέλος Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας
Μέλος Ελληνικού Ινστιτούτου Οστεοπόρωσης (ΕΛΙΟΣ)

 MYALAS
 ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΑΝΑΡΓΥΡΟΙ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ
 topten
 ΑΓΩΓΗ ΜΑΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΛΟΓΟΥ
 weather_gif